Wat is een piekerstoornis?

Een piekerstoornis wordt ook wel een gegeneraliseerde angststoornis (GAS) genoemd. Mensen met deze stoornis maken zich zorgen over allerlei dingen terwijl hier geen reden voor is. Als je een piekerstoornis hebt maak je je een groot deel van de dag zorgen over allerlei zaken die mogelijk kunnen gebeuren. Over bijvoorbeeld je gezondheid, geld, werk, je omgeving. Vaak weet je wel dat deze zorgen niet kloppen maar toch lukt het niet om te stoppen met piekeren hierover.

Het verschil tussen piekeren en een piekerstoornis

Iedereen maakt zich wel eens druk om iets. Of ligt een nacht wakker van een vervelende gebeurtenis. Dit betekent niet direct dat je een piekerstoornis hebt. Zelfs iemand die regelmatig piekert hoeft nog geen piekerstoornis te hebben. Pas wanneer het piekeren al langere tijd aanwezig is en je over alles zorgen maakt waarbij het niet lukt om het gepieker te stoppen zou je kunnen spreken van een piekerstoornis. Daarbij beïnvloedt het gepieker je dagelijks leven, je hebt er dagelijks last van en het belemmert je in sommige dingen.

Je zou kunnen zeggen dat een piekerstoornis de overtreffende trap is van piekeren.

Een piekerstoornis is een gegeneraliseerde angststoornis

Een piekerstoornis wordt een gegeneraliseerde angststoornis (GAS) genoemd. Het woord gegeneraliseerde angst zegt het eigenlijk al. Je bent bang voor verschillende en vaak alledaagse dingen en piekert daar over. Dit piekeren is oncontroleerbaar. Het lukt niet om ermee stoppen ook al zou je dat wel willen. Als je deze klachten al minimaal een half jaar hebt zou je kunnen spreken van een gegeneraliseerde angststoornis, of een piekerstoornis. De juiste diagnose wordt door een arts of psycholoog gesteld. Als jij vermoedt dat je mogelijk een piekerstoornis hebt raad ik je aan om professionele hulp hiervoor te zoeken.

Hoe vaak komt het voor? 

Zo’n 2% van de Nederlanders heeft een piekerstoornis oftewel een gegeneraliseerde angststoornis. Vrouwen hebben hier vaker last van dan mannen. Het komt twee keer vaker voor bij vrouwen als bij mannen. Bijna de helft van de mensen met een gegeneraliseerde angststoornis worden niet gediagnostiseerd en krijgen daarmee geen of onvoldoende behandeling hiervoor. Dit komt doordat een gegeneraliseerde angststoornis vaak samen met een andere stoornis zoals een depressie of lichamelijke klachten voorkomt. Het is daardoor lastig van elkaar te onderscheiden.

Klachten en symptomen

De angst voor alledaagse dingen en het gepieker zijn gedurende minimaal een half jaar aanwezig. Daarnaast kun je de volgende klachten hebben:

• Rusteloosheid
• Vermoeidheid
• Prikkelbaarheid
• Concentratieproblemen
• Spierspanningsklachten
• Slaapproblemen

Je dagelijks functioneren wordt verstoord door de angst of het piekeren of door bovenstaande symptomen en je hebt er veel last van.

Oorzaken - Hoe ontstaat een piekerstoornis

Meestal ontstaan klachten rond het 20^e levensjaar. De klachten ontstaan vaak langzamerhand en wordt geleidelijk erger. Vaak is er geen duidelijke aanleiding te ontdekken waardoor de klachten ontstaan. Een gegeneraliseerde angststoornis ontstaat door een combinatie van factoren.

Erfelijkheid

In sommige families komen bepaalde stoornissen vaker voor. Zo ook met angststoornissen waar de piekerstoornis (gegeneraliseerde angststoornis) onder valt. Sommige mensen zijn van nature meer gevoelig voor stress dan gemiddeld.

Omgevingsfactoren

De omgeving en hoe je bent opgevoed speelt een rol. Als je vroeger gepest bent of een opvoeding hebt gehad waarbij je altijd op je hoede moest zijn kun je je misschien voorstellen dat je hebt geleerd om alert te blijven en goed over dingen na te denken. Dit om te voorkomen dat de situatie escaleert en je in de problemen komt. Je alarmsysteem staat eigenlijk een beetje te scherp afgesteld.

Ook als je ouders overbezorgd waren en zelf angstig kan het zijn dat je dit hebt geleerd, overgenomen hebt van je ouders.

Stressvolle gebeurtenis

Door een heftige gebeurtenis zoals een conflict met iemand kan het zijn dat piekerklachten ontstaan. Ook een grote verandering in je leven zorgt ervoor dat je meer stress ervaart en daardoor neemt de kans op piekeren toe. Een verhuizing bijvoorbeeld of een echtscheiding of overlijden van een naaste. Als je veel stressvolle of angstige situaties hebt meegemaakt wordt de kans dat je een gegeneraliseerde angststoornis ontwikkeld groter.

Behandeling

Ernstige piekerklachten gaan eigenlijk nooit vanzelf over. Het is belangrijk dat je de juiste hulp krijgt om de klachten aan de pakken. Er zijn verschillende behandelingsmogelijkheden voor een gegeneraliseerde angststoornis. Vaak wordt er gekozen voor een psychologische behandeling in de vorm van gesprekken. Metagognitieve gedragstherapie is momenteel de meest effectieve vorm van behandeling bij een piekerstoornis. Daarnaast kan er gekozen worden voor behandeling met medicatie of een combinatie van gesprekken en medicatie. De voorkeur is meestal om te starten met een psychologische behandeling maar in overleg met je behandelaar wordt hier soms van afgeweken.

Behandeling met metacognitieve therapie

Metacognities zijn de opvattingen die je hebt over jouw gepieker. Deze opvattingen staan centraal in deze behandelingsvorm. Er wordt bij deze behandeling niet ingegaan op de inhoud van je gepieker. Dit klinkt ook logisch omdat je bij een gegeneraliseerde angststoornis namelijk geen specifieke angst hebt maar meer een soort van continu gevoel van gespannenheid en op je hoede moeten zijn. De therapie richt zich niet op de inhoudelijke zorgen maar op de in standhoudende factoren. De gedachten over het piekeren die ervoor zorgen dat je het blijft doen.

Er worden twee vormen van metacognities onderscheiden:

• Positieve: ‘Piekeren helpt om problemen te voorkomen.’ Door het gepieker ben ik goed voorbereid op wat er komen gaat.’
• Negatieve: ‘Door piekeren word ik gek.’ ‘Ik heb geen controle over mijn gedachten.’

Zowel de positieve als de negatieve piekercognities worden in de therapie aangepakt. Beiden zijn namelijk niet waar maar zorgen er wel voor dat het piekeren in stand blijft. Als je anders tegen je eigen gepieker aankijkt zul je merken dat het piekeren daarna afneemt.

Behandeling met medicatie

Bij de behandeling van een gegeneraliseerde angststoornis worden vooral antidepressiva gebruikt. Deze zijn oorspronkelijk ontwikkeld om een depressie te behandelen maar er is uit de praktijk gebleken dat het ook effectief is bij mensen met een angststoornis. Benzodiazepinen kunnen ook ingezet worden voor de behandeling van angst en spanning zoals bij een gegeneraliseerde angststoornis.

De volgende geneesmiddelengroepen zijn volgens onderzoek vastgesteld dat ze effectief zijn bij de behandeling van de gegeneraliseerde angststoornis:

• Antidepressive (Paroxetine, Venlafaxine, Imipramine en Trazodon)
• Buspiron
• Benzodiazepinen

Zoals alle medicijnen hebben ook deze bijwerkingen. De mate van bijwerkingen kan per persoon verschillend zijn. Vooral in de eerste weken na starten met de medicatie kun je de meeste bijwerkingen verwachten. Na een paar weken wordt dit meestal minder. In de eerste weken kun je als bijwerking ook verergering van je klachten ervaren. Het afbouwen van de medicatie moet onder begeleiding gebeuren, je kunt niet zomaar stoppen. Je behandelend arts of psycholoog zal je hierbij adviseren.

Wat kun je zelf doen om het piekeren te verminderen?

Zoek hulp

Een piekerstoornis gaat niet vanzelf over maar is wel goed te behandelen. Blijf niet met je klachten rondlopen maar zoek goede hulp bij een professional. Een goede start om hulp te zoeken is bij je huisarts.

Beweeg

Iedere vorm van beweging is eigenlijk al goed. Zoek dagelijks een half uurtje beweging op, bijvoorbeeld door te wandelen of te fietsen. Zwemmen of een andere vorm van sporten is allemaal prima. Zelfs tuinieren, fotograferen of op een andere manier in de buitenlucht bezig zijn kan goed helpen tegen piekergedachten.

Zorg voor voldoende slaap

Moeite hebben met slapen kan een van de klachten zijn waar je last van hebt als je veel piekert. Probeer de kans te vergroten dat je beter slaapt door iedere dag op dezelfde tijd gaat slapen en opstaat. Probeer regelmatig te leven. Doe ontspannende activiteiten in de avond en kijk niet meer naar schermen vlak voor het slapengaan. Sporten heeft ook een positief effect op je slaap.

Gezond eten

Als je vermoeid bent is het moeilijker om gezonde keuzes te maken qua voeding. Piekeren zorgt ook voor meer cortisol in je lichaam wat van invloed is op je hongergevoel. Wees je hier bewust van en kies voor een gezond alternatief. Het is goed voor je lichaam maar je voelt je er ook nog eens beter door als je een gezonde keuze hebt gemaakt.  

Geen alcohol of drugs

Deze kunnen een versterkend effect hebben op je angst. Ook cafeïne valt onder deze categorie aan stimulerende middelen.